|
موسیقی ملی ایران
گذری بر موسیقی فاخر ایرانی و دماوند موسیقی ایران استاد محمدرضا شجریان
| ||
|
لینک دوستان
|
آلبوم زمرد - استاد فرهنگ شریف شور - ابوعطا
دستگاه شور، از دستگاه‌های موسیقی ایران است. غالب آوازهایی که خواننده آموزش ندیده ایرانی می‌خواند و بیشتر آوازهای محلی از مناطق مختلف ایران در یکی از مایه‌های این دستگاه و یا گوشه‌ها و دستگاه‌های مشتق شده‌از آن می‌گنجد، از این رو این دستگاه را مادر موسیقی ایرانی هم خوانده‌اند. به لحاظ حسی طبق تعریف استادمجید کیانی دستگاه شور آغاز شب است و آوازهای آن ادامهی راه و این آغاز هستی و آفرینش است. تلاش است، جستجو است و طلب. (مقام طلب در هفت وادی عشق) در میان دستگاه‌های ایرانی شور از همه گسترده‌تر است. زیرا هر یک از دستگاه‌ها، دارای یک عده آوازها و الحان فرعی‌ست ولی شور غیر از آوازهای فرعی دارای ملحقاتی‌است که هر یک به تنهایی استقلال دارد. آوازهای مستقلی که جزء شور محسوب میشود و هر یک استقلال دارد از این قرار است: ابوعطا، بیات ترک، افشاری، بیات کرد و دشتی. آواز بیات ترک در پرده‌های شور نواخته میشود و جزو ملحقات آن طبقه بندی میشود، ولی چون از نظر شنوایی حسی شبیه دستگاه ماهور ایجاد می‌کند، برخی قایل به طبقه بندی آن تحت دستگاه ماهور هستند. در مکتب آوازی اصفهان آواز بیات ترک در مشتقات دستگاه ماهور به حساب می‌آید اما در مکتب تهران، مایه بیات ترک را جزء دستگاه شور به حساب می‌آورند. گام دستگاه شور به این صورت است : سه ربع پرده، سه ربع پرده، پرده، پرده، نیم پرده، پرده، پرده. اما بعضی نت‌ها در این دستگاه کوک متغیر دارند. به طور مثال در شور سل که پرده بندی به این صورت است: سل، لا کرن، سی بمل، دو، ر، می بمل، فا، سل، از می کرن و ر کرن هم استفاده می شود. مایه‌ها (متعلقات) آواز ابوعطا آواز دشتی (دشتستانی) آواز افشاری آواز بیات ترک - گاه بیات زند نیز برای اشاره به این آواز بکار برده شده آواز بیات کرد - کردِ بیات نیز گفته میشود
گوشه‌های ردیفی این دستگاه عبارت‌اند از: درآمد اول درآمد دوم درآمد سوم: کرشمه درآمد چهارم: گوشهٔ رهاب درآمد پنجم: اوج درآمد ششم: ملانازی نغمهٔ اول نغمهٔ دوم رهاوی زیرکش سلمک ملانازی سلمک گلریز مجلس‌افروز عزال صفا بزرگ کوچک دوبیتی خارا قجر، فرود حزین شور پایین دسته گوشهٔ رهاب چهار گوشه نشیب و فراز مقدمهٔ گریلی رضوی، حزین، فرود شهناز قرجه شهناز کت (عاشق‌کش) رنگ اصول گریلی رنگ شهرآشوب
آواز ابوعطا، یکی از آوازهای چهار گانهٔ متعلق به دستگاه شور در موسیقی ایرانی (به همراه افشاری، دشتی و بیات ترک) است. ابوعطا با القاب دیگری مانند سارنج (صلحی) و دستان عرب نیز شناخته میشود. انسان با گوش دادن به ابوعطا کمی به فکر فرو می‌رود و به مسائل فلسفی پیرامونش می‌اندیشد. گام آن با گام شور یکی است و تنها اختلاف آن با شور در توقّف مکرّر ابوعطا روی درجهٔ چهارم (نت شاهد) و درجهٔ دوم (نت ایست) میباشد و درجهٔ پنجم ثابت است. در نغمهٔ ابوعطا، نت متغیر وجود ندارد. در ردیف موسیقی موسی معروفی گوشه‌های ابوعطا بعد از شش درآمد، عبارت‌اند از: محمد صادق خانی، کرشمه، سیخی، تک مقدم (که نوعی تحریر است)، حزین، حجاز (که در سه قسمت ذکر گردیده و مهم‌ترین گوشهٔ ابوعطاست)، بسته نگار، بغدادی (که شبیه حجاز است)، دوبیتی، شمالی، چهار باغ، گبری، رامکلی، فرود و مثنوی. در ردیف منقول ابوالحسن صبا، گوشهٔ خسروشیرین نیز در ابوعطا ذکر شده‌است. آواز ابوعطا در میان مقام‌های قدیم به چشم نمی‌خورد اما از مقام‌های قدیم، فواصل جان فزا، بوستان و حسینی با ابوعطا مطابقت دارند. این آواز چند گوشه هم که نامهای بخصوص دارد نواخته میشود که از همه مهمتر حجاز است که نخست روی درجه پنجم گام شور می ایستد و سپس بدرجه اول گام شور فرود می آید، ابوعطا در محدودهٔ حجاز دارای نغمه‌هایی نزدیک به الحان عربی است. اما آواز ابوعطا خود مورد پسند و به ذوق ایرانیان است. یکی از آثار معروف در این دستگاه، آلبوم عشق داند اثر محمدرضا شجریان و محمدرضا لطفی است. گوشه‌ها این آواز در ردیف میرزا عبداللّه دارای گوشه‌های زیر است: رامکِلی درآمد سَیَخی حجاز بسته‌نگار چهارپاره گَبری
واژه ابوعطا از ابو ایتام گرفته شده و به معنای پدر یتیمان است. طوایفی از ایل قشقایی نیز به ایل ایتام شهرت دارند. ابو عطا را همچون سارنگ ثبت کرده اند که به معنای مرغ خوش آواز است.امروزه در سیستم تقسیم بندی ردیف موسیقی ایران اجرا می شود. نت شاهد آن درجه چهارم گام شور است و گسترده ملودی آن تا درجه هشتم گام شور می باشد. در واقع گام ابوعطا همان گام شور است، فقط نت های ایست (دوم شور) و شاهد ابو عطا(چهارم شور) ملودی این آواز را از شور جدا می سازد. هیچ مطرب نگوید این دستان هیچ بلبل نداند این آواز
نام گوشه دستان عرب: دستان بمعنی نغمه و آواز است به پردهای بسته شده روی تار وستار هم دستان می گویند. آوازی که بر اساس پرده بندی و فواصل گوشه موسیقی عرب خوانده و یا نواخته شود دستان عرب می گویند اما امروزه در ردیف موسیقی ایران بصورتی دیگر بکار می رود گوشه ای کوتاه در آواز ابویطا و نوعی درآمد محسوب می شود نت شاهدآن منطبق با نت شاهددرآمد ابوعطا یعنی درجه چهارم گام شور است و گسترده ملودی درجه پنجم گام شور است.
نام گوشه سیخی: به ملودی و آهنگی که منسوب به یک گروه مذهبی در هندوستان به نام سیخ ها می با شددر موسیقی ما نوعی از درآمد ابوعطا می باشدساختار آن بگونه ای است که اشعار چهار پاره درآن غالب قرار می گیردو حال و هوای ملودی را بهتر بیان می کندنت شاهد منطبق با شاهد ابو عطا ست یعنی درجه چهارم گام شورو گسترده ملودی تا درجه هفتم گام شور است یعنی تا حد درآمد اصلی ابوعطا. حافظ ازحشمت پرویز دگر قصه مخوان که لبش جرعه کش خسرو شیرین من است نام گوشه خسرو شیرین: نام لحنی از سی لحن باربد که او این لحن را به خواست و تمایل شرین ساخته تا ساختن باغی را که خسرو پرویز به شیر ین وعده داده و فراموش کرده بود با خواندن آهنگی به یاد خسرو آورد که بعدها به خسرو شیرین معروف گشت شاهد آن درجه اول گام شور و ابوعطا وگسترده ملودی تا درجه پنجم گام.
نا م گوشه:جور ملودی این گوشه بسیار حزن آور است و موقع اجرا مانند کسی است که با زبان شعر وموسیقی جور و جفایی که بر وی رفته باز می گویدنت شاهد آن درجه چهارم گام گسترده ملودی این گوشه تا درجه چهارم گام شور است. شوق است در جدایی و جور است در نظر هم جور به که طاقت شوقت نیاورم
نام گوشه حزان: واژه حزان در اصل حز نان به معنای اندوهنا ک بوده و به مرور زمان به حزان مبدل شده حزان نوعی فرود است برای رفتن از گوشه مخا لف سه گاه به درآمد سه گاه وچهار گاه حزان را در آواز شور وابوعطا اجرا می کنند در واقع نوعی فرود است برای رفتن از درآمد.ابوعطا به در آمد شورنت شاهد درجه چهارم گام شور گسترده ملودی درجه پنجم گام شور است.
نام گوشه مثنوی ابوعطا: هرگاه مثنوی را در شور اجرا کنیم مثنوی ابوعطا می گوینددر بین ملودی هایی که در مثنوی اجرا می کنند از همه معرو فتر است نت شاهددرجه جهارم گام شور است گسترده ملودی تا درجه هشتم گام.
نام گوشه سملی: سمل منطقه ای است در جنوب بوشهر مردم این ناحیه نوعی نوعی آواز می خوانند که به سملی معروف است حالتی است که برای فرود از گوشه حجاز ابوعطا به درآمد شور استفاده میکنندنت شاهد درجه پنجم گام شور است گسترده ملودی درجه پنجم گام.
نام گوشه حجاز: حجاز منطق ای است در عربستان سعودی هنگامی که ایرانیان در این منطقه آوای مو سیقی را رواج می دادنند به همان نوعی که در سرزمین حجاز آواز می خواندند این آواز شکل گرفته است و وارده گوشه های موسیقی ایران شده نت شاهد درجه پچنم گام شورگسترده ملودی درجه هشتم گام شور است.
نام گوشه گبری : زرتشتیان وآتش پرستان را گبر می گویندگبری را می توان آواز ویژه زرتشتیان دانست نت شاهد روی درجه پنجم گام شور است و ملودی تا درحه ششم گام شور می رود.
نام گوشه حسن موسی: حسن موسی نام شخصی است که تفنگ دراری ساخته و به نام او ثبت شده در آواز ابوعطا حالتی را خوانده که منحصر به او بوده و بعد ها در مکتب اصفهان به این گوشه مرسوم است نت شاهد درجه دوم ابوعطا وروند ملودی آن تا درجه سوم ابوعطا ست.
نام گوشه مهربانی: چو نو کردی نوای مهرگانی ببردی هوش خلق از مهر بانی از الحان سی گانه باربد موسیقیدان معروف دربار ساسانی است به نام مهرگانی مهرگانی و یا مهربانی به گذشت زمان یکی شده و سروده مهربانی نیز اختصاص به جشن مهر گان بوده حالتی است ضربی گونه به وزن ۴/۶و در غالب وزن (مستفعلن مستفعلن)خوانده می شود. مهربانی از گوشه هایی است که شاهد های مختلقی داردو بصورت مثنوی در آواز ترک احرا میشود در پرده درآمدبیات ترک به(مهربانی بزرگ)ودر پرده شکسته (مهربانی)کوچک نامیده مشود. محل نت شاهد درحه اول گام شور است گسترده ملودی تا درجه پنجم گام.
نام گوشه چهار باغ: عجب چهار باعی است بهجت فزاگردش ثانی خلد گویند شاید امروزه نوعی از اشعار که بصورت چهار پاره خواند ه شود با آهنگی خاص در پرده ححازابوعطا به چهار باغ ویا چهار پاره معروف است نت شاهد درجه پنجم گام شور. گسترده ملودی تا درجه هفتم گام
نام گوشه:یقولون به زبان عربی یعنی مردان سخن می گویند برای اولین بار در ردیف میرزا عبدالله حالتی در حچاز ابوعطا نواخته شده از تکیه های موسیقی عربی است که در موسیقی ایران آمده است نت شاهد آن درجه دوم ابوعطا ست گسترده ملودی در جه هفتم گام شور است
یارب قطار عمر صدای جرس نداشت یا بخت خفته بود که این کاروان گذشت
نام گوشه:قطاربند واژه قطار از کلمه گاتار گرفته شده ریشه آن از زبان باستان قدیم ایران است و هنوز در بعضی از نواحی کردستان خوانده می شود قطار خوانی نوعی از موسیقی کردها می باشد قطار گوشهای است که در آواز ترک هم خوانده می شودو در آواز ابوعطا به قطار بند معروف است استاد علینقی وزیری می فرمایند قطاربشتر در ایالات کردهای گروس معمول بوده و دوبیتی های بابا طاهر را با آن می خوانند نت شاهد آن حجاز ابوعطا بوده و گسترده ملودی آن تا درجه ششم گام شور می رسد در ضمن این قطه را نکیسا هم می گویند
نام گوشه:یتمک واژه یتیمک بمعنی گوهر کوچک است این گوشه را برای اولین بار حمزه بن یتیم همراه با بلال حبشی خوانده و بعدها وارد ردیف موسیقی ایران شده نوعی از ملودی که در آواز شور و ابوعطا وهمینطور بیات ترک وافشاری می خوانند نت شاهد روی شاهد حجاز می باشد و گسترده ملودی تا درجه دوم ابوعطاست
نام گوشه تصنیف ابوعطا نت شاهد درجه چهارم گام شور است گسترده ملودی تا درجه هشتم گام شور میباشد
آواز بیات ترک اگر آن ترک شیرازی به دست آرد دل مارا به خال هندویش بخشم سمرقندو بخارا را
نام گوشه:درآمد ترک بیات ترک رابیات زند هم میگوینداین آواز ربطی به ترکها ندارد بهتر است آن رابیات زند نامید طایفه زند درایران حکومت می کردند بیات زند به معنای شعر های عشقانه ای است که به وسیله بومیان این قبیله خوانده می شد از نظرملودی با گام ماهور شبیه است فقط اختلاف کوچکی در روی درجه هفتم آن است که بیات ترک را از ماهور مجزا می کند شاهد آن درجه سوم گام شور است گسترده ملودی درجه سوم گام خودش
دانلود آلبوم در یک فایل زیپ شده از اینجا دانلود آلبوم در یک فایل زیپ شده لینک دوم دانلود آلبوم در یک فایل زیپ شده لینک سوم ۱- ترک اول ۲- ترک دوم ۳- ترک سوم ۴- ترک چهارم ۵- ترک پنجم ۶- ترک ششم
نظرات شما عزیزان: برچسب‌ها: |
درباره وبلاگ  بگذار تا مقابل روی تو بــــــگذريم دزديده در شمايل خوب تو بنگريم شوق است در جدايی و جوراست در نظر هــم جـور به که طـاقت شـوقت نــــياوريم ----------------------------------------------- نام : علـی نام خانوادگی: بیـات ساز مورد علاقه : تـار آواز مورد علاقه :ابوعطا ----------------------------------------------- یاری انـدر کس نمی بـینم یـاران را چه شد؟ دوستی کی آخر آمد؟ دوستداران را چه شد؟ آب حیوان تیره گون شد خضر فرخ پی کجاست؟ خون چکید از شـاخ گل، ابـر بـهاران را چه شد؟ کـس نـمی گویـد کـه یـاری داشـت حـق دوسـتی حق شناسان را چه حال افتاد، یاران را چه شد؟ لعـلی از کـان مـروت بـرنـیامد، سـال هـاست تابش خورشید و سعی باد و باران را چه شد؟ شهر یاران بود و خـاک مـهربانان این دیـار مهربانی کی سر آمد؟ شهریاران را چه شد؟ گوی توفـیق و کـرامت در مـیان افـکـنـده¬اند کس به مـیدان در نیامد، سواران را چه شد؟ صد هزاران گل شکفت و بانگ مرغی برنخاست عـندلیـبان را چه پـیـش آمـد؟ هَـزاران را چه شـد؟ زهره سازی خوش نمی سازد، مگر عودش بسوخت؟ کــس نـدارد ذوق مــستـی، مـیگـسـاران را چـه شــد؟ حافـظ! اسرار الـهی کـس نـمی دانــد خــمــوش از که می پرسی که دور روزگاران را چه شد؟ |
تبادل
لینک هوشمند
